چگونه به مسافرت برویم؟
این مطلب در تاریخ 25 اسفند 1394 در تبیان منتشر شد. (+)
مسافرت، مانند بسیاری از کارهای دیگر، آدابی دارد؛ آدابی که رعایتش نه تنها مسافرت را سخت نمی‌کند بلکه بر طراوت و برکات سفر اضافه می‌کند.
تعطیلات آغاز سال نو یکی از مناسب‌ترین فرصت‌ها برای مسافرت خانواده‌هاست. در این ایام خطوط ریلی و هوایی و زمینی، پرترافیک می‌شود. پلیس راهنمایی و رانندگی، هشدارهای لازم را به مسافران می‌دهد. راهنماهای گردشگری نیز در ورودی شهرها، اطلاعات لازم را به مسافران ارائه می‌دهند. هشدارهای پلیس در مورد رانندگی و تخلفات رانندگی است و اطلاعات راهنماها در مورد مکان‌های اقامت و تفریح. گروه‌های دیگری هم هستند که خدمات مختلفی ارائه می‌دهند؛ اما گروه یا نهادی نیست که در مورد چگونگی مسافرت آگاهی بدهد، در حالی که دانستن برخی اطلاعات مربوط به خود سفر، خالی از لطف نیست؛ اینکه چرا به مسافرت برویم؟ چگونه برویم؟ کی برویم؟ در طول سفر چه کار کنیم و کی برگردیم؟
با کمی کنکاش و جستجو در میان منابع دینی، به اطلاعات و راهنمایی‌های خوبی در این زمینه می‌رسیم که در این مجال به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
باید به سفر رفت
مسافرت، یکی از لوازم داشتن زندگی سالم برای انسان‌هاست. «سلامتی» یکی از دو نعمتی است که انسان، قدرش را آنچنان که باید نمی‌داند.
نِعْمَتَانِ مَغْبُونٌ فِیهِمَا کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ الصِّحَّةُ وَ الْفَرَاغ؛[1]
دو نعمت است که بسیارى از مردم در آن مغبون‌اند: صحت و فراغت.
و مسافرت برای حفظ این دو نعمت است. «سافِروا تَصحوا؛ به سفر بروید تا سالم بمانید» تعبیری است که هم از پیامبر صلی الله علیه واله وارد شده هم از امام صادق علیه السلام.[2] ضمن اینکه مسافرت برای بهره‌وری از فراغت نیز مفید است.
مسافرت، علاوه بر اینکه برای تفریح و هواخوری مناسب است، فایده مهمتر دیگری نیز دارد. تعبیر «سیرُوا فِی الْأَرْض» چهار مرتبه در قرآن ذکر شده[3]و در هر چهار مورد، خداوند به آموختن و شناخت و عبرت در سفر توصیه کرده است؛ دانستن عاقبت دروغگویان، عاقبت مجرمان، عاقبت مردمان گذشته که مشرک بودند و دانستن چگونگی آغاز آفرینش. شاید مطالعه کتاب و تماشای فیلم نیز همین آگاهی‌ها را به ما بدهد، اما فایده‌ای که در دیدن از نزدیک است، در آن‌ها نیست.
قبل از سفر باید به خاطر داشت
به تنهایی مسافرت رفتن، پسندیده نیست. تا جایی که تعابیر تندی در مورد کسی که به تنهایی سفر می‌رود (و البته محذوریتی از داشتن همسفر ندارد) گفته شده است. پس برای سفر، باید همسفری برگزید؛ کجاست مرد که با ما سر سفر دارد؟[4]
همچنین باید کسی را برای همسفری انتخاب کرد که همسطح خودمان باشد. خصوصاً بر همترازی در مسائل مالی تأکید شده است؛ باید کسی را برگزید که از جهت اقتصادی در سطح ما باشد؛ نه پایین‌تر و نه بالاتر. همانگونه که امام باقر علیه السلام فرمود:با مانند خودت سفر کن نه با کسی که خرج تو را بدهد که آن، مایه خفت است.[5] وقتی شخص دارای مکنت، خرج همسفران را می دهد دو حالت اتفاق می‌افتد: یا آنان نیز مانند او خرج می‌کنند که مایه زحمتشان می‌شود، یا نمی‌توانند مانند او هزینه کنند که مایه ذلتشان است. از این رو بهتر است که همسفری در قد و قواره خودمان بیابیم.
ز همرهان ره دورست عمر جاویدان سفر خوش است اگر همسفر شود پیدا[6]
با این حال، در سفر با همتایان نیز نباید از جوانمردی و احسان و کمک و مشورت در امور مشترک، غافل شد.
شب، بهترین زمان برای مسافرت است.[7] مسافرت در شب، هم آرامش بیشتری دارد و هم با کوتاه‌تر به نظر آمدنِ مسیر، خستگی کمتری متوجه رهروان خواهد شد.
از اموری که قبل از سفر بسیار سفارش شده، صدقه دادن است. امام صادق علیه السلام به یکی از یارانش توصیه می‌کرد که هر روز خواستی به مسافرت بروی، سفرت را با صدقه آغاز کن.
در سفر، فراموش نشود
یکی از بهترین زمان‌های ذکر گفتن، در طول سفر است. خواندن قرآن و تکرار اذکار تأیید شده مثل صلوات، بهترین کاری است که در وسیله نقلیه می‌توان انجام داد.
در سفر نباید از جوانمردی غافل شد؛ بخشیدن از ره‌توشه، شوخی کردن به گونه‌ای که خشم خدا را به همراه نداشته باشد، کم ناسازگاری کردن با همسفران و ترک بدگویی کردن از آنان هنگام جدایی[8] از نمودهای جوانمردی در سفر است.
مسافرت، جدا شدن از خانه و راحتی داخل منزل است. از این رو خستگی زاست و بهتر است کوتاه باشد.[9]
سوغاتی را نباید از قلم انداخت؛ البته نه اینکه حتما سوغات گران‌قیمتی خریده شود، بلکه یک یادگاری و هدیه‌ای کوچک نیز کافی است.
پیامبر صلی الله علیه واله فرمود که هنگام بازگشت از سفر، اگر قطعه سنگی هم شده، به عنوان هدیه و تحفه برای خانواده تهیه کنید.[10] همین که به اهل و خانواده ثابت کنیم که به یادشان بوده‌ایم کافی است و البته از مسافر نیز نباید توقع سوغاتی گران‌قیمت داشت.
من بعد از این اگر به دیاری سفر کنم هیچ ارمغانی نبرم جز سلام دوست[11]