رسم واجبتر از دین!

آداب و رسوم، امری است که گریبان هر جامعه‌ای را کم و بیش گرفته است؛ آدابی مثبت یا منفی. گاهی این رسم‌ها، سنت‌های نیکویی هستند؛ زیبایی خاصی دارند که آن‌ها را متمایز می‌کند؛ حتی گاهی آبروی قومی به آن وابسته می‌شود. گاهی هم سنت‌های نازیبایی می‌شوند که جز دردسر و پوچی، فایده دیگری برای آن‌ها یافت نمی‌شود.

امروز به یکی از این آداب رایج در شهرمان برخوردم؛ برای من تازگی داشت، هرچند قدمتش از حافظه من بیشتر بود. به احتمال زیاد در بسیاری از شهرهای دیگر نیز مشابهش دیده می‌شود؛ دوختن لباس علی اصغر ^{علیه‌السلام}![1]، البته با قوانین خودش؛ خانم نازا با دریافت لباس سبزرنگی به اندازه قامت نوزاد، در این چرخه قرار می‌گیرد. اگر تا سال آینده باردار شد، متعهد است که هزینه و پارچه دوخت لباسی مشابه را بپردازد. البته این خلاصه روند بود و تا اندازه‌ای که من دستگیرم شد ... .

تا اینجای کار مسأله خاصی نیست؛ اما مشکل از جایی آغاز می‌شود که در گفت و گوهای بین مردم در این زمینه لفظ «واجب» به گوش می‌خورد؛ وجوبی که گاهی از نماز و حلال و حرام هم بالاتر می‌رود.

این اشکال هم از عدم پشتوانه فکری چنین رسومی در بین مردم  ناشی می‌شود؛ رسومی که تنها به احساسات تکیه می‌کند.

---

[1] من را به یاد حجله قاسم ^{علیه السلام} و بحث زیبای استاد مطهری در حماسه حسینی انداخت.

مقصر کیست؟

نمی‌دانم چرا همیشه در خطاهایمان به دنبال مقصریم؟ به دنبال مقصر می‌گردیم تا او را سرزنش کنیم و احیانا از بار مسئولیت خودمان در قبال آن ماجرا بکاهیم.
چند سال پیش بود؛ یکی از آشنایان به همراه همسرش، در یک حادثه تصادف، مجروح شد. در قضاوت‎های اطرافیان که دقت می‌کردم، موضوع اصلی تحلیل‌ها، بررسی سرعت زیاد راننده و بی‌احتیاطی‌اش بود، همه او را مقصر می‌دانستند. برادرش به دفاع از او برخاست و گفت: «هرکدام از شماها هم بودید، سرعتتان زیاد بود. این بی‌احتیاطی فقط منحصر در او نیست.» به هر حال، عبرت در رفتار کسی ظاهر نشد.
در یک اتفاق دیگری، کودکی از بلندی سقوط می‌کند. هرکس از ماجرا مطلع می‌شد به دنبال مقصر بود، کسی درمانی پیشنهاد نمی‌داد، یا عبرتی را متذکر نمی‌شد.
حاج آقا، جلسات مشاوره‎شان را در قالب «از زبان مشاور» بیان می‌کنند. من چند مورد از آن‌ها را خوانده‌ام. چیزی که مورد تأکید همیشگی ایشان است، این است که در دعواها و اختلافات و مسائل خانوادگی، به دنبال مقصر نباشید؛ درمان و راه حل را بجویید.
به راستی، چه کسی در تربیت اجتماعی ما به این صورت مقصر است؟!